0
comments
ေဆာင္းပါး
ေအာင္သူျငိမ္း
ၾကာသပေတးေန႔၊ ေအာက္တုိဘာလ 23 2008 16:27 - ျမန္မာစံေတာ္ခ်ိန္
ေကအန္ယူ ၏ ၁၄ ၾကိမ္ေျမာက္ ညီလာခံ က်င္းပၿပီးစီးသြားသည့္ သတင္းႏွင့္ အမ်ဳိးသမီးေခါင္းေဆာင္ တဦးျဖစ္သည့္ ေနာ္စီဖိုးရာစိန္ကို အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ပထမဦးဆံုးအၾကိမ္ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္လိုက္ေၾကာင္း သိရွိရသည္။ အျခား မ်က္ႏွာသစ္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားလည္း တက္လာၾကသည္။ အသက္အရြယ္ ၾကီးရင့္ေနၿပီ ျဖစ္သူ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ တာမလာေဘာမွ အပ က်န္ ေခါင္းေဆာင္ အမ်ားအျပားက ငယ္ရြယ္ေသးသူမ်ားဟု ဆိုလွ်င္ ရႏိုင္သလို၊ ကရင့္ေတာ္လွန္ေရးကို ေနာက္ထပ္ မ်ဳိးဆက္သစ္တခုထဲသို႔ စ၍ လက္ဆင့္ကမ္းခဲ့ၿပီဟု ဆိုလွ်င္လည္း ရႏိုင္ပါသည္။ ယခု ေခါင္းေဆာင္ အမ်ားစုမွာ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ကရင္ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးကို စတင္ခဲ့သူမ်ား မဟုတ္ၾကပါ။ မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ားဟု ဆိုလွ်င္ ရႏိုင္ပါသည္။
အမ်ဳိးသမီးတဦးကို အေရးပါသည့္ ေနရာ တာ၀န္ေပး ခန္႔အပ္ခဲ့ျခင္းမွာလည္း ထူးျခားသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈ က႑ကို အေလးေပးလာသည္ဟု ဆိုႏိုင္သကဲ့သို႔၊ ေနာက္ထပ္ ျဖစ္ထြန္းလာသည့္ လူမႈ လႈပ္ရွားမႈသစ္မ်ား (တနည္း စစ္တပ္အေျခခံ မဟုတ္သည့္ အရပ္ဖက္ လူမႈလႈပ္ရွားမႈ civil society, new social movement) မ်ားကို ေနရာ ေပးလာျခင္းဟုလည္း ေျပာလွ်င္ ရႏိုင္မည္ဟု ထင္သည္။ အရပ္ဖက္အင္အားစု (civil society) အုပ္စုမ်ားႏွင့္ ပို၍ ေဆြးေႏြး ညိႇႏိႈင္းမႈ အားေကာင္းလာသည္ဟု ေျပာလွ်င္လည္း ရႏိုင္ပါသည္။
သို႔ေသာ္လည္း ညီလာခံ ထုတ္ျပန္ ေၾကညာခ်က္မ်ားကို မေတြ႔ရေသးပါ။ မည္သို႔ေသာ မူ၀ါဒမ်ား ေခတ္ႏွင့္ အညီေျပာင္းလဲ က်င့္သံုးပါမည္နည္း။ စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေကာင္းေနသည္။ ေသခ်ာသည္ကေတာ့ ေကအန္ယူ ေခါင္းေဆာင္မႈသစ္ အေနျဖင့္ ယခင္တၾကိမ္က သူတို႔ဘိုးေဘးမ်ား၊ ယေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဟု ေခၚသည့္ ေျမသို႔ ေရႊ႔ေျပာင္းလာစဥ္ ကာလကလို ေရထိုး၊ သဲစီး ခက္ခဲေသာ ေတာ္လွန္ေရးႏွင့္ လူမႈ လႈပ္ရွားမႈ ျမစ္ၾကီးကို ျဖတ္သန္းၾကရဦးမည္ ဆိုသည္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ေခါင္းေဆာင္မႈ အသစ္အတြက္ အခက္အခဲ၊ စိန္ေခၚမႈ မ်ားက စီးၾကိဳေနၾကပါသည္။
(၁)
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔တြင္ ေရွးအစဥ္အဆက္က ႏႈတ္တိုက္ခ်ေပးလာၾကသည့္ "ထားလကၤာ" မ်ားအရ သူတို႔၏ သမုိင္းကို မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကပါသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔က တခ်ိန္က မြန္ဂိုကုန္းျမင့္တြင္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆၿပီး ဘီစီ ၁၁၂၈ ခန္႔ တြင္ ေတာင္ဖက္သို႔ ေရႊ႔ေျပာင္း အေျခခ်လာၾကသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ဒ႑ာရီဆန္လွသည့္ ေခါင္းေဆာင္ "ေထာ့မဲပါ" က ဦးေဆာင္၍ အခက္အခဲမ်ား၊ ျမစ္ေခ်ာင္း၊ ေတာင္တန္း အတန္တန္ကို ျဖတ္၍ ေျပာင္းေရႊ႔လာၾကသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကပါသည္။ ထီးဆဲမက္ရြာကို ကရင္လူမ်ဳိး အေတာ္မ်ားမ်ားက သိၾကသည္။ "သဲစီးေသာေခ်ာင္း" ဟု အဓိပၸါယ္ရၿပီး မြန္ဂို ကုန္းေျမျမင့္မွ ဆင္းသက္လာရာလမ္းတြင္ ဂိုဘီသဲႏၱာရကို ျဖတ္သန္းခဲ့ရသည္ဟုလည္း ေဖာ္ျပ ေျပာဆိုၾကပါသည္။ ယေန႔ ကာလတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ကရင္အမ်ဳိးသားမ်ား၏ လူဦးေရကို ၃-၅ သန္းၾကားဟု ခန္႔မွန္းၾကသလို၊ စကၤာပူ ကရင္ဆယ္မီနာ တခု၏ မွတ္တမ္းအရ ၇ သန္း (ကရင္ျပည္နယ္တြင္ ၁. ၅ သန္း၊ ရန္ကုန္တိုင္းတြင္ ၀. ၇၅ သန္း၊ ဧရာ၀တီတိုင္းတြင္ ၁. ၅ သန္း၊ ပဲခူးတိုင္းတြင္ ၀. ၇၅ သန္း၊ တနသၤာရီတိုင္းတြင္ ၀. ၅ သန္း၊ မြန္ျပည္နယ္တြင္ ၁ သန္းႏွင့္ အျခားေနရာေဒသမ်ား တြင္ ၁ သန္းခန္႔ ရွိေနမည္ဟု တြက္ခ်က္ ထားၾကသည္။)
သို႔ေသာ္လည္း ကရင္လူမ်ဳိး မိတ္ေဆြတဦးက ေျပာသည္ကို စိတ္မခ်မ္းေျမ့စြာ ၾကားခဲ့ရဖူးသည္။ "ခင္ဗ်ား စဥ္းစားၾကည့္ဗ်ာ။ က်ေနာ္တို႔ ကရင္လူမ်ဳိးေတြ အခုႏွစ္မ်ားမွာ ေျပာင္းေရႊ႔ အေျခခ်ေနၾကရတဲ့ ျဖစ္ရပ္က အရင္ မြန္ဂိုကုန္းျမင့္က အစုအျပံဳလိုက္ ေျပာင္းေရႊ႔လာၿပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဒုတိယအၾကီးဆံုး ေရႊ႔ေျပာင္းရမႈၾကီးလို႔ ဆိုႏိုင္တယ္"။
သူက ယခု တတိယႏိုင္ငံသို႔ ေျပာင္းေရႊ႔အေျခခ်ေန ထိုင္ျခင္းမ်ားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္းရွိ သိန္းေက်ာ္ေသာ ဒုကၡသည္မ်ား၊ ျပည္တြင္း၌ အိုးအိမ္အေျခပ်က္၍ ေရႊ႔ေျပာင္းထြက္ေျပး ေနၾကေသာ ျပည္တြင္းဒုကၡသည္ IDPs မ်ားကို ရည္ရြယ္ေျပာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ သူေျပာသည္မွာ ျဖစ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
ဒုကၡသည္စခန္းမ်ားတြင္ ကရင္လူမ်ဳိး အေရအတြက္ ၂ သိန္းခန္႔ ရွိေနၿပီး၊ (တီဘီဘီစီ) အဖြဲ႔အဆိုအရ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေရွ႔ပိုင္းေဒသမ်ားတြင္ ျပည္တြင္းဒုကၡသည္ IDPs အေရအတြက္ ၅ သိန္းေက်ာ္ ရွိသည္ဟု ခန္႔မွန္းထားရာ၊ အမ်ားစုမွာ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။
ထိုမွ်မက ထိုင္းႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားတြင္ တရားမ၀င္ လာေရာက္ေရႊ႔ေျပာင္း အလုပ္လုပ္ကိုင္ေနသူ အမ်ားအျပားလည္း ရွိေနပါေသးသည္။ မိန္းမပ်ဳိေလးဟု ေခၚေသာ ကရင္စကား "မူးေနာ္" က ယခု ေတာ့ "အိမ္ေဖာ္၊ အိမ္ေစ" ဟု အဓိပၸါယ္ ျဖစ္လာေၾကာင္း ထိုင္းနယ္စပ္ရွိ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား အေျခအေနကို မခိုင္မာေက်ာ္ေဇာ ကလည္း စာေရးဖူးသည္။ ကရင္ျပည္နယ္ အတြင္းရွိ ရြာမ်ားတြင္ အားေကာင္းေမာင္းသန္ လူငယ္မက်န္ေတာ့၊ ကေလးမ်ား ႏွင့္ က်ီးေစာင့္ၾကက္ႏွင္ အဖိုးအဖြားအိုမ်ားသာ က်န္ရွိေတာ့ေၾကာင္းလည္း မ်က္ျမင္အခ်ဳိ႔က ေျပာျပၾကပါသည္။ ႏွစ္ရွည္ ၾကာျမင့္လာၿပီ ျဖစ္သည့္ ျပည္တြင္းစစ္၏ ဒဏ္မ်ား ျဖစ္ႏိုင္သလို၊ စီးပြားေရး ဆုတ္ယုတ္က်ဆင္းလာသည့္ တႏိုင္ငံလံုး အေျခအေနေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
(၂)
ဤဖက္ေပါင္းစံု အေျခအေနမ်ားကို ေတြးလွ်င္ ကရင္ ေခါင္းေဆာင္မႈသစ္အတြက္ ေမးခြန္းမ်ားစြာ ရွိလာႏိုင္ပါသည္။
အမ်ဳိးသားေရး အာမခံခ်က္ အတြက္ႏွင့္ လြတ္ေျမာက္ေရး စစ္ပြဲကို ဆက္လက္ ဆင္ႏႊဲမည္ဟု ဆိုပါသည္။ မလြတ္ေျမာက္ေသာ လူမ်ဳိးတမ်ဳိးက ခုခံကာကြယ္ စစ္ဆင္ေနရမည့္ အေရးကို ေမးခြန္းထုတ္ဖြယ္ မရွိပါ။ သို႔ေသာ္လည္း မၿပီးမစီးႏိုင္ စစ္ပြဲ၏ အက်ဳိးဆက္မ်ားကို ဆက္၍ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ စဥ္းစားသင့္ၿပီဟု ထင္လာမိသည္။
ပညာရွင္မ်ားက ေျပလည္မႈ မရႏိုင္ေတာ့မည့္ ပဋိပကၡမ်ဳိး (Intractability of conflict) ရွိသည္ဟု ေလ့လာခ်က္အရ ဆိုခဲ့ၾက ဖူးသည္။ ပဋိပကၡက ႏွစ္ရွည္လာၿပီး အမယ္ဘုတ္သူ႔ခ်ည္ခင္ ရွင္းရမရေတာ့မည့္ ကိစၥမ်ဳိးကို ဆိုၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဂၽြန္ ေပါလ္ လက္ဒရစ္ (John Paul Lederach) က ေျပလည္မႈမရႏိုင္ေတာ့မည့္ ပဋိပကၡမ်ဳိးဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္ရာတြင္ ေခါင္းမာ တင္းခံေနသည့္၊ ျပင္းထန္သည့္၊ ေရွ႔မတိုး ေနာက္မဆုတ္သာ ျဖစ္ေနသည့္၊ ေျပလည္မႈရရန္ ခက္ခဲသည့္ ပဋိပကၡမ်ဳိးဟု ဆိုသည္။
တိုင္းထြာမႈအရ တႏွစ္လွ်င္ လူ ၁၀၀၀+ ေသဆံုးေနရသည့္ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမ်ဳိးကို သူက "စစ္" ဟု သတ္မွတ္သည္။ အကယ္၍ ဤသို႔ လူ ၁၀၀၀+ ေသဆံုးရမႈက ဆယ္စုႏွစ္တခု၊ ႏွစ္ခုထက္ပို၍ ၾကာရွည္ ျဖစ္လာၿပီဆိုလွ်င္ လက္ဒရစ္က "ေျပလည္မႈ မရႏိုင္သည့္ ပဋိပကၡ" ထဲသို႔ ထည့္လိုက္ပါသည္။ သူတင္ ကိုယ္တင္ ရန္ေႂကြးမ်ားေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
ဤသတ္မွတ္ခ်က္အရဆိုလွ်င္ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၃၁ ရက္ေန႔မွ စတင္လာခဲ့ေသာ ေကအန္ယူ၏ ေတာ္လွန္ေရးသည္ ဆယ္စုႏွစ္ ၆ ခု တိုင္ေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ ကမၻာ့သက္တမ္း အရွည္ဆံုး ေတာ္လွန္ေရးတခုဟု ဂုဏ္ယူဖို႔ ရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤစစ္ပြဲအတြင္းမွာပင္ အမ်ဳိးေကာင္းသား၊ အမ်ဳိးေကာင္းသမီးတို႔၏ အသက္အိုးအိမ္၊ စည္းစိမ္၊ ဘ၀၊ အနာဂတ္ အလားအလာမ်ား ပ်က္စီး ဆံုးရႈံးခဲ့ၾကရသကဲ့သို႔ ေနာက္ဆံုး ျမန္မာတႏိုင္ငံလံုးသည္ပင္ ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ က်ရႈံးႏိုင္ငံ (failed state) ျဖစ္လုတည္းတည္း အေျခအေနသို႔ ဆိုက္ေနရၿပီ ျဖစ္သည္။
ဤအေျခအေနတြင္ ေကအန္ယူအေနႏွင့္ ေတြ႔ဆံုၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ေဆြးေႏြးအေျဖရွာေရး၊ ျပည္တြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို မျငင္း ပယ္ခဲ့ပါ။ သို႔ေသာ္လည္း ဤသို႔ ေျပလည္မႈ မရႏိုင္ေတာ့သည့္ ပဋိပကၡအျဖစ္သို႔ က်ဆင္းရမည့္ ေထာင္ေခ်ာက္မွ ႐ုန္း ထြက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ဤသို႔ ျဖစ္ေစရန္အတြက္လည္း ဖက္အသီးသီးမွ အားစိုက္ထုတ္ ၾကိဳးပမ္းရမႈမ်ား၊ သေဘာထား ၾကီးရမႈ၊ အနစ္နာခံရမႈမ်ားလည္း လိုအပ္လိမ့္ဦးမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။
သို႔ေသာ္လည္း မိမိက မ်က္စိထဲ ျမင္ၾကည့္သည္။ ေကအန္ယူႏွင့္ စစ္အစိုးရ အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရး ေဆြးေႏြးပြဲသစ္မ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီး အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးသစ္က စားပြဲတဖက္တြင္ ေကအန္ယူ ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ထိုင္ေနသည္ ဆိုပါစို႔။ ေရွးရိုးစြဲဆန္လြန္းေသာ၊ မဟာဖို၀ါဒီ၊ စစ္၀ါဒီ အယူအဆမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳထားသည့္ စစ္အစိုးရဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားအဖို႔ အေတာ္ မသက္မသာ ရွိႏိုင္ပါသည္။ ယခင္က ေကအန္ယူႏွင့္ ျမန္မာအစိုးရေခါင္းေဆာင္မ်ား ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား မပါ၀င္ခဲ့ၾကဖူးသည္ မဟုတ္ပါ။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီ ၆ ဖဆပလ အစိုးရႏွင့္ ေဆြးေႏြးပြဲတြင္သာ မစၥက္ ဘေမာင္ခ်ိန္က ၾကား ခံုသမာဓိလူၾကီးအျဖစ္ ပါခဲ့ဖူးသည္။ ေနာက္ပိုင္း ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီး ကိုယ္စားလွယ္မ်ား မေတြ႔ခဲ့ရပါ။ အကယ္၍ ယခုတၾကိမ္ ျပန္၍ စစ္အစိုးရႏွင့္ ေကအန္ယူအၾကား ေဆြးေႏြးပြဲျဖစ္ခဲ့လွ်င္ အသစ္အဆန္း အေတြ႔အၾကံဳ ျဖစ္ႏိုင္သလို၊ တိတ္ဆိတ္မႈမ်ား ၿဖိဳခြင္းခဲ့သည့္ (တနည္း ကရင္ျပည္နယ္ အတြင္း စစ္အစိုးရ၏ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ားကို ဖြင့္ခ် ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည့္ "Shattering Silences report ထုတ္ေ၀ခဲ့သည့္) အမ်ဳိးသမီး ေခါင္းေဆာင္တဦးကို မည္သို႔မည္ပံု တုံ႔ျပန္ မည္ဆိုသည္ကလည္း စိတ္၀င္စားဖြယ္ ျဖစ္ပါသည္။
တၿပိဳင္နက္တည္းမွာပင္ ေကအန္ယူ ေခါင္းေဆာင္မႈ အေနႏွင့္ လူမ်ဳိးေရးအရ စဥ္းစားမည္ဆိုလွ်င္လည္း ေမးခြန္းမ်ား ရွိေနပါ သည္။ က်ေနာ့္မိတ္ေဆြ ညည္းညဴေျပာဆိုခဲ့သလို ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား အစုအျပံဳလိုက္ ေျပာင္းေရႊ႔ေနၾကရမႈက မြန္ဂိုလီးယား ေဒသမွ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ခ်ီသည့္ ကာလ၊ စတင္ေျပာင္းေရႊ႔ အေျခခ်လာခ်ိန္မွစ၍ ယခုအခ်ိန္သည္ ေနာက္ထပ္ "ဒုတိယအၾကိမ္ ေျပာင္းေရႊ႔အေျခခ်ရမႈ" (second migration) ဟု ေခၚဆိုရေလာက္ေအာင္ ျပႆနာ ၾကီးက်ယ္ေနပါၿပီလား။ သို႔ဆိုလွ်င္ ဤျပႆနာကို လူမ်ဳိးေရးအရ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ လိုအပ္လာၿပီဟု ျမင္လာပါသည္။ ေျပာရလွ်င္ ယေန႔ အေျခအေနသည္ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားအတြင္း ေသြးစည္းညီညြတ္မႈ၊ စုစည္းႏိုင္မႈ အားအနည္းဆံုး အေျခအေနကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနပါသည္။ စစ္အစိုးရ တက္လာခ်ိန္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွစ၍ နယ္စပ္ရွိ လြတ္ေျမာက္နယ္ေျမ၊ အေျခစိုက္စခန္းမ်ား ဆံုးရႈံးခဲ့ရသည္။ ကရင္အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈတြင္ အင္အား အၾကီးဆံုး ျဖစ္သည့္ ေကအန္ယူမွ အင္အားမ်ား (စစ္အစိုးရ၏ ေသြးခြဲသပ္လွ်ဳိမႈေၾကာင့္ပင္ ဆိုဆို) ကြဲပဲ့ထြက္ခဲ့ၾကရသည္။ ဒီေကဘီေအ၊ ယခင္ ဗိုလ္မွဴးသုမူဟဲ ဦးေဆာင္သည့္ တပ္ရင္း ၁၆-အုပ္စုမ်ား၊ ဖဒိုေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္သည့္ ဘုရားကုန္း ကရင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႔မွသည္ ေနာက္ဆံုး တပ္မဟာ-၇ တပ္မွဴးေဟာင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထိန္ေမာင္ဦးေဆာင္သည့္ အင္အားမ်ား ကြဲထြက္ခဲ့ရသည္။ ပိုဆိုးသည္မွာ အခ်င္းခ်င္း ေသြးထြက္သံယို တိုက္ခိုက္မႈမ်ားႏွင့္ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္မႈမ်ားပါ ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚေနခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ေကအန္ယူ၏ အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးေဟာင္း ဖဒိုမန္းရွာသည္ပင္ ဤသို႔ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္မႈေၾကာင့္ အသက္ ဆံုးရႈံးခဲ့ရပါသည္။
ကရင္အမ်ဳိးသားထုမ်ားအတြင္း အမ်ဳိးသား ေသြးစည္းညီညြတ္ေရး အေရးတၾကီး လိုအပ္ေနၿပီဟု က်ေနာ္ဆိုခ်င္ပါသည္။ သို႔ဆိုလွ်င္ အသစ္တက္လာသည့္ ေခါင္းေဆာင္မႈအဖို႔ ကရင္တိုင္းရင္းသား အခ်င္းခ်င္း ေသြးထြက္သံယို တိုက္ခိုက္ေနမႈမ်ားကို အလွ်င္အျမန္ ရပ္စဲပစ္ရန္ လိုအပ္ပါလိမ့္မည္။ စေကာ၊ ပိုး၊ ေတာင္ေပၚ၊ ေျမျပန္႔ စသည့္ ကရင္အမ်ဳိးသား အုပ္စုမ်ားၾကား သာမက ႏိုင္ငံေရးအရ အျမင္၊ မဟာဗ်ဴဟာ ကြဲျပားေနသည့္ အုပ္စုမ်ားၾကားတြင္ပါ ဘံုတူညီႏိုင္သည့္ အနိမ့္ဆံုး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ရွာေဖြ၍ အမ်ဳိးသား ညီညြတ္ေရးကို အေရးတၾကီး ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ရေတာ့မည့္ အခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။ မည္သို႔ေသာ မဟာဗ်ဴဟာကို ခ်မွတ္သည္ျဖစ္ေစ အာဃာတမ်ားေဘးခ်ိတ္၍ အမ်ဳိးသား ညီညြတ္ေရးကို ျပန္လည္ ေခါင္းငဲ့ၾကည့္ရေတာ့မည့္ အခ်ိန္လည္း ျဖစ္ပါသည္။
ေကအန္ယူအေနႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးကို ေဆာင္ရြက္ေနေသာ အဖြဲ႔အစည္း ျဖစ္ေသာ္လည္း အျခားေသာ အမ်ဳိးသားေရး အက်ဳိးစီးပြားဆိုင္ရာ ကိစၥမ်ားကိုလည္း ဆက္လက္စဥ္းစားရန္ လိုအပ္လိမ့္မည္ဟု ယူဆပါသည္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္က စကၤာပူႏိုင္ငံတြင္ ကရင္အမ်ဳိးသား ဆယ္မီနာတခု က်င္းပဖူးၿပီး၊ ျပည္တြင္း ျပည္ပရွိ အခ်ဳိ႔ေသာ ကရင္အမ်ဳိးသား မ်ားက ကရင္အမ်ဳိးသား ႏိုင္ငံေတာ္ (nation ဟု သံုးထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။) ျပန္လည္ ထူေထာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ က႑ ေပါင္းစံု လမ္းျပေျမပံု ၁၂ ခုကို ေရးခဲ့ဖူးၾကပါသည္။ (ရပ္ရြာဖြံ႔ၿဖိဳးေရး လမ္းျပေျမပံု၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ စာေပႏွင့္ ဘာသာ စကား ဆိုင္ရာ လမ္းျပေျမပံု၊ စီးပြား ဘ႑ာႏွင့္ ဘဏ္လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ လမ္းျပေျမပံု၊ အေျခခံ အေဆာက္အဦ၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ စာရင္းအင္းႏွင့္ေဒတာေဘ့စ္ ဆိုင္ရာကိစၥ၊ ေနာက္ဆံုး ႏိုင္ငံေရး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရာႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးဆိုင္ရာ လမ္းျပေျမပံုမ်ားကို စိတ္ကူးမွန္းဆ၍ ပံုထုတ္ခဲ့ၾကဖူးပါသည္။) ဤအစည္းအေ၀း၏ စဥ္းစားခ်က္မ်ားက သိပ္ၿပီး လက္ေတြ႔မဆန္ စိတ္ကူးယဥ္လြန္းေနသည္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ေရွ႔ကို ေရာက္ေနႏွင့္သည္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ ေကအန္ယူ ေခါင္းေဆာင္မႈ အသစ္အေနႏွင့္ ပို၍ ဖက္ေပါင္းစံုသည့္ အနာဂတ္ ေရးစဥ္းစားခ်က္မ်ားကို ျပင္ဆင္သင့္သည့္ အခ်ိန္ ျဖစ္သည္ကေတာ့ အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ယခု ညီလာခံရလဒ္မ်ားတြင္ အလားတူ စဥ္းစားခ်က္မ်ား ရွိခဲ့မည္ဟုလည္း ယူဆပါသည္။ ထိုမွ်မက ျပည္တြင္း ျပည္ပ ကရင္အမ်ဳိးသား အင္အားစုမ်ား ပူးေပါင္း၍ မိမိတို႔လူမ်ဳိး ဖြံ႔ၿဖိဳးတ္ိုးတက္ေရးႏွင့္ အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ မည္သို႔ မည္ပံု ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည္ကိုလည္း ေခါင္းခ်င္း ႐ိုက္ရေတာ့မည့္ အခ်ိန္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုမွ်မက အရည္အေသြး ျမႇင့္တင္ေရး ကိစၥမ်ားကိုလည္း အာ႐ုံထား ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္လာပါလိမ့္ဦးမည္။
အနာဂတ္က ေ၀းပါေသးသည္ ထားဦး။ ေကအန္ယူ အဖြဲ႔အစည္း၏ ရပ္တည္ေရးကို အနီးကပ္ ၿခိမ္းေျခာက္ေနသည့္ ကိစၥမ်ားလည္း ရွိေနပါေသးသည္။ သဘာ၀၀န္းက်င္ကို အကန္႔အသတ္မရွိ ဖ်က္ဆီး အသံုးခ်ေနမႈမ်ားႏွင့္ သံလြင္ျမစ္ေပၚတြင္ ဆည္မ်ား တည္ေဆာက္ေတာ့မည့္ ကိစၥ ျဖစ္သည္။ စကၤာပူ၌ က်င္းပခဲ့သည့္ (၂၀၀၃) ကရင္ ဆယ္မီနာက အကယ္၍ ကရင္ျပည္နယ္တြင္ ေအးေအးခ်မ္းခ်မ္း ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကိုင္ခြင့္ရခဲ့လွ်င္ ဘိလပ္ေျမစက္႐ုံ အပါအ၀င္၊ ေရအရင္းအျမစ္မ်ား အသံုးခ်မႈ (ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္ ဆည္မ်ား) ႏွင့္ အျခားလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ လာမည့္ ႏွစ္ ၂၀ အတြင္း အမ်ဳိးသားစုစုေပါင္း ထြက္ကုန္တန္ဖိုး (GDP) တႏွစ္လွ်င္ အေမရိကန္ ေဒၚလာသန္းေပါင္း (၅၀၀၀) မွ (၇၀၀၀) ၾကား ရရွိႏိုင္မည္ ဟု ခန္႔မွန္းခဲ့ၾကဖူးသည္။ သို႔ေသာ္လည္း လက္ငင္း သံလြင္ျမစ္ေပၚတြင္ တည္ေဆာက္ေတာ့မည့္ ဆည္မ်ားက ေကအန္ယူ အဖြဲ႔၏ တည္ရွိမႈကိုပါ ၿခိမ္းေျခာက္ေနခဲ့ၿပီ ျဖစ္သည္။ ေဒၚလာ သန္း ၁,၀၀၀ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံမႈရွိသည့္ ဟတ္ၾကီးဆည္ကို မၾကာမီ စတင္ တည္ေဆာက္မည္ျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၉ ခုႏွစ္တြင္ ထိုင္းႏိုင္ငံသို႔ လွ်ပ္စစ္ တင္ပို႔ေရာင္းခ်ႏိုင္မည္ဟု ထိုင္းႏိုင္ငံရွိ EGAT ကုမၸဏီက ေၾကညာထားၿပီး ျဖစ္သည္။ ဟတ္ၾကီးဆည္ၿပီးလွ်င္ ၀ဲၾကီးႏွင့္ ဒါးကြင္းဆည္မ်ားကို ဆက္လက္ တည္ေဆာက္ၾက ဦးမည္ ျဖစ္သည္။ ဤေနရာမ်ားက ကရင္ေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ား အေျချပဳေနၾကသည့္ ေနရာမ်ား ျဖစ္ေနပါသည္။ ေခါင္းေဆာင္မႈအသစ္ အေနႏွင့္ ဤသို႔ ၿခိမ္းေျခာက္လာေတာ့မည့္ ရပ္တည္ေရးဆိုင္ရာ ကိစၥမ်ားကိုလည္း ယွဥ္၍ စဥ္းစားရဖြယ္ ရွိေနပါသည္။
ေနာက္ဆံုး ေျပာရေသာ္လည္း အေရးၾကီးသည့္ ကိစၥမ်ား ရွိပါေသးသည္။ ေကအန္ယူ ေခါင္းေဆာင္မႈ အသစ္အေနႏွင့္ မိမိ လူမ်ဳိးတရပ္လံုးႏွင့္ အျခားေသာ ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုမ်ား၊ ဒီမိုကေရစီ အင္အားစုမ်ားအတြက္ မည္သို႔ စိတ္အားတက္ဖြယ္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္၊ ရည္ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ား (Vision, Hope) ေပးမည္နည္း ဆိုသည့္ ကိစၥပင္ ျဖစ္ပါသည္။ လူအမ်ားက အလွည့္အေျပာင္းကို ေတာင္းတေနၾကပါသည္။ ၀ါရင့္ သဘာရင့္ အဖြဲ႔ၾကီးတခု ျဖစ္သည့္ ေကအန္ယူအေနႏွင့္ ဤကိစၥကို လည္း ခၽြင္းခ်န္ထား၍ စဥ္းစားရန္ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။
ေခါင္းေဆာင္မႈသစ္အတြက္ ေလွ်ာက္လွမ္းရမည့္ လမ္းက အခက္အခဲမ်ား မ်ားျပား လြန္းေနပါသည္။ သို႔အတြက္ေၾကာင့္လည္း က်ေနာ္က ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား ျဖတ္သန္းခဲ့ရာ ေရထိုးသဲစီး ျမစ္ၾကီးဧရာႏွင့္ ဤအခက္အခဲ ျပႆနာ မ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္၍ ေျပာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဒ႑ာရီထဲက ေထာ္မဲ့ပါလည္း သမိုင္းအသစ္တြင္ ရွိႏိုင္ပါေသးသည္။ ကရင္လူၾကီးမ်ား ဆိုခဲ့ၾကသည့္ ေရွးေဟာင္းထား ကဗ်ာတပုဒ္အတိုင္း ျဖစ္လာေစဖို႔သာ ေမွ်ာ္လင့္စိတ္ကူးေနမိပါ ေတာ့သည္။
"သာယာဝေျပာေသာ ႏိုင္ငံ ............
ထုိေဒသ၌ ကေလးသူငယ္မ်ား ညိႇဳးႏြမ္းျခင္းမရွိဘဲ လွည့္ပတ္ေျပးကစားလွ်က္ ရွိၾကပါသည္။
သင္ေရာ က်ႏု္ပ္ပါ ၾကီးသူငယ္သူအားလံုး ျပန္လည္ဆံုဆည္း ျမင္ေတြ႔ၾကရလိမ့္ဦးမည္ဟု
ေမွ်ာ္လင့္လြမ္းဆြတ္ တသမိပါသည္။"
ေအာင္သူၿငိမ္း
ေအာက္တိုဘာ ၂၃၊ ၂၀၀၈။
အကိုးအကား
၁။ ကရင့္သမိုင္းႏွင့္ ရိုးရာျဖတ္ထံုးမ်ား။ (မန္းလင္းျမတ္ေက်ာ္၏ ေရးသားခ်က္ ေကာက္ႏႈတ္) Drum Publication Group၊ ၂၀၀၆ ေအာက္တိုဘာလ။
၂။ Across the River of Running Sand: The Ethnic Karens of Burma – Origin and Folktales, Pa Thoo Plie,
၃။ Building Our Nation, Singapore Karen Seminar 2003, Meeting Minute.
၄။ John Paul Lederach, Building Peace: Sustainable Reconciliation in Divided Society, 1999, Third Printing, Washington D.C.: United States Institute of Peace Press.
ေအာင္သူျငိမ္း
ၾကာသပေတးေန႔၊ ေအာက္တုိဘာလ 23 2008 16:27 - ျမန္မာစံေတာ္ခ်ိန္
ေကအန္ယူ ၏ ၁၄ ၾကိမ္ေျမာက္ ညီလာခံ က်င္းပၿပီးစီးသြားသည့္ သတင္းႏွင့္ အမ်ဳိးသမီးေခါင္းေဆာင္ တဦးျဖစ္သည့္ ေနာ္စီဖိုးရာစိန္ကို အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ပထမဦးဆံုးအၾကိမ္ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္လိုက္ေၾကာင္း သိရွိရသည္။ အျခား မ်က္ႏွာသစ္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားလည္း တက္လာၾကသည္။ အသက္အရြယ္ ၾကီးရင့္ေနၿပီ ျဖစ္သူ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ တာမလာေဘာမွ အပ က်န္ ေခါင္းေဆာင္ အမ်ားအျပားက ငယ္ရြယ္ေသးသူမ်ားဟု ဆိုလွ်င္ ရႏိုင္သလို၊ ကရင့္ေတာ္လွန္ေရးကို ေနာက္ထပ္ မ်ဳိးဆက္သစ္တခုထဲသို႔ စ၍ လက္ဆင့္ကမ္းခဲ့ၿပီဟု ဆိုလွ်င္လည္း ရႏိုင္ပါသည္။ ယခု ေခါင္းေဆာင္ အမ်ားစုမွာ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ကရင္ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးကို စတင္ခဲ့သူမ်ား မဟုတ္ၾကပါ။ မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ားဟု ဆိုလွ်င္ ရႏိုင္ပါသည္။
အမ်ဳိးသမီးတဦးကို အေရးပါသည့္ ေနရာ တာ၀န္ေပး ခန္႔အပ္ခဲ့ျခင္းမွာလည္း ထူးျခားသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ အမ်ဳိးသမီးတို႔၏ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈ က႑ကို အေလးေပးလာသည္ဟု ဆိုႏိုင္သကဲ့သို႔၊ ေနာက္ထပ္ ျဖစ္ထြန္းလာသည့္ လူမႈ လႈပ္ရွားမႈသစ္မ်ား (တနည္း စစ္တပ္အေျခခံ မဟုတ္သည့္ အရပ္ဖက္ လူမႈလႈပ္ရွားမႈ civil society, new social movement) မ်ားကို ေနရာ ေပးလာျခင္းဟုလည္း ေျပာလွ်င္ ရႏိုင္မည္ဟု ထင္သည္။ အရပ္ဖက္အင္အားစု (civil society) အုပ္စုမ်ားႏွင့္ ပို၍ ေဆြးေႏြး ညိႇႏိႈင္းမႈ အားေကာင္းလာသည္ဟု ေျပာလွ်င္လည္း ရႏိုင္ပါသည္။
သို႔ေသာ္လည္း ညီလာခံ ထုတ္ျပန္ ေၾကညာခ်က္မ်ားကို မေတြ႔ရေသးပါ။ မည္သို႔ေသာ မူ၀ါဒမ်ား ေခတ္ႏွင့္ အညီေျပာင္းလဲ က်င့္သံုးပါမည္နည္း။ စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေကာင္းေနသည္။ ေသခ်ာသည္ကေတာ့ ေကအန္ယူ ေခါင္းေဆာင္မႈသစ္ အေနျဖင့္ ယခင္တၾကိမ္က သူတို႔ဘိုးေဘးမ်ား၊ ယေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဟု ေခၚသည့္ ေျမသို႔ ေရႊ႔ေျပာင္းလာစဥ္ ကာလကလို ေရထိုး၊ သဲစီး ခက္ခဲေသာ ေတာ္လွန္ေရးႏွင့္ လူမႈ လႈပ္ရွားမႈ ျမစ္ၾကီးကို ျဖတ္သန္းၾကရဦးမည္ ဆိုသည္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ေခါင္းေဆာင္မႈ အသစ္အတြက္ အခက္အခဲ၊ စိန္ေခၚမႈ မ်ားက စီးၾကိဳေနၾကပါသည္။
(၁)
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔တြင္ ေရွးအစဥ္အဆက္က ႏႈတ္တိုက္ခ်ေပးလာၾကသည့္ "ထားလကၤာ" မ်ားအရ သူတို႔၏ သမုိင္းကို မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကပါသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔က တခ်ိန္က မြန္ဂိုကုန္းျမင့္တြင္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆၿပီး ဘီစီ ၁၁၂၈ ခန္႔ တြင္ ေတာင္ဖက္သို႔ ေရႊ႔ေျပာင္း အေျခခ်လာၾကသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ဒ႑ာရီဆန္လွသည့္ ေခါင္းေဆာင္ "ေထာ့မဲပါ" က ဦးေဆာင္၍ အခက္အခဲမ်ား၊ ျမစ္ေခ်ာင္း၊ ေတာင္တန္း အတန္တန္ကို ျဖတ္၍ ေျပာင္းေရႊ႔လာၾကသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကပါသည္။ ထီးဆဲမက္ရြာကို ကရင္လူမ်ဳိး အေတာ္မ်ားမ်ားက သိၾကသည္။ "သဲစီးေသာေခ်ာင္း" ဟု အဓိပၸါယ္ရၿပီး မြန္ဂို ကုန္းေျမျမင့္မွ ဆင္းသက္လာရာလမ္းတြင္ ဂိုဘီသဲႏၱာရကို ျဖတ္သန္းခဲ့ရသည္ဟုလည္း ေဖာ္ျပ ေျပာဆိုၾကပါသည္။ ယေန႔ ကာလတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ကရင္အမ်ဳိးသားမ်ား၏ လူဦးေရကို ၃-၅ သန္းၾကားဟု ခန္႔မွန္းၾကသလို၊ စကၤာပူ ကရင္ဆယ္မီနာ တခု၏ မွတ္တမ္းအရ ၇ သန္း (ကရင္ျပည္နယ္တြင္ ၁. ၅ သန္း၊ ရန္ကုန္တိုင္းတြင္ ၀. ၇၅ သန္း၊ ဧရာ၀တီတိုင္းတြင္ ၁. ၅ သန္း၊ ပဲခူးတိုင္းတြင္ ၀. ၇၅ သန္း၊ တနသၤာရီတိုင္းတြင္ ၀. ၅ သန္း၊ မြန္ျပည္နယ္တြင္ ၁ သန္းႏွင့္ အျခားေနရာေဒသမ်ား တြင္ ၁ သန္းခန္႔ ရွိေနမည္ဟု တြက္ခ်က္ ထားၾကသည္။)
သို႔ေသာ္လည္း ကရင္လူမ်ဳိး မိတ္ေဆြတဦးက ေျပာသည္ကို စိတ္မခ်မ္းေျမ့စြာ ၾကားခဲ့ရဖူးသည္။ "ခင္ဗ်ား စဥ္းစားၾကည့္ဗ်ာ။ က်ေနာ္တို႔ ကရင္လူမ်ဳိးေတြ အခုႏွစ္မ်ားမွာ ေျပာင္းေရႊ႔ အေျခခ်ေနၾကရတဲ့ ျဖစ္ရပ္က အရင္ မြန္ဂိုကုန္းျမင့္က အစုအျပံဳလိုက္ ေျပာင္းေရႊ႔လာၿပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဒုတိယအၾကီးဆံုး ေရႊ႔ေျပာင္းရမႈၾကီးလို႔ ဆိုႏိုင္တယ္"။
သူက ယခု တတိယႏိုင္ငံသို႔ ေျပာင္းေရႊ႔အေျခခ်ေန ထိုင္ျခင္းမ်ားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္းရွိ သိန္းေက်ာ္ေသာ ဒုကၡသည္မ်ား၊ ျပည္တြင္း၌ အိုးအိမ္အေျခပ်က္၍ ေရႊ႔ေျပာင္းထြက္ေျပး ေနၾကေသာ ျပည္တြင္းဒုကၡသည္ IDPs မ်ားကို ရည္ရြယ္ေျပာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ သူေျပာသည္မွာ ျဖစ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
ဒုကၡသည္စခန္းမ်ားတြင္ ကရင္လူမ်ဳိး အေရအတြက္ ၂ သိန္းခန္႔ ရွိေနၿပီး၊ (တီဘီဘီစီ) အဖြဲ႔အဆိုအရ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေရွ႔ပိုင္းေဒသမ်ားတြင္ ျပည္တြင္းဒုကၡသည္ IDPs အေရအတြက္ ၅ သိန္းေက်ာ္ ရွိသည္ဟု ခန္႔မွန္းထားရာ၊ အမ်ားစုမွာ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။
ထိုမွ်မက ထိုင္းႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားတြင္ တရားမ၀င္ လာေရာက္ေရႊ႔ေျပာင္း အလုပ္လုပ္ကိုင္ေနသူ အမ်ားအျပားလည္း ရွိေနပါေသးသည္။ မိန္းမပ်ဳိေလးဟု ေခၚေသာ ကရင္စကား "မူးေနာ္" က ယခု ေတာ့ "အိမ္ေဖာ္၊ အိမ္ေစ" ဟု အဓိပၸါယ္ ျဖစ္လာေၾကာင္း ထိုင္းနယ္စပ္ရွိ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား အေျခအေနကို မခိုင္မာေက်ာ္ေဇာ ကလည္း စာေရးဖူးသည္။ ကရင္ျပည္နယ္ အတြင္းရွိ ရြာမ်ားတြင္ အားေကာင္းေမာင္းသန္ လူငယ္မက်န္ေတာ့၊ ကေလးမ်ား ႏွင့္ က်ီးေစာင့္ၾကက္ႏွင္ အဖိုးအဖြားအိုမ်ားသာ က်န္ရွိေတာ့ေၾကာင္းလည္း မ်က္ျမင္အခ်ဳိ႔က ေျပာျပၾကပါသည္။ ႏွစ္ရွည္ ၾကာျမင့္လာၿပီ ျဖစ္သည့္ ျပည္တြင္းစစ္၏ ဒဏ္မ်ား ျဖစ္ႏိုင္သလို၊ စီးပြားေရး ဆုတ္ယုတ္က်ဆင္းလာသည့္ တႏိုင္ငံလံုး အေျခအေနေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
(၂)
ဤဖက္ေပါင္းစံု အေျခအေနမ်ားကို ေတြးလွ်င္ ကရင္ ေခါင္းေဆာင္မႈသစ္အတြက္ ေမးခြန္းမ်ားစြာ ရွိလာႏိုင္ပါသည္။
အမ်ဳိးသားေရး အာမခံခ်က္ အတြက္ႏွင့္ လြတ္ေျမာက္ေရး စစ္ပြဲကို ဆက္လက္ ဆင္ႏႊဲမည္ဟု ဆိုပါသည္။ မလြတ္ေျမာက္ေသာ လူမ်ဳိးတမ်ဳိးက ခုခံကာကြယ္ စစ္ဆင္ေနရမည့္ အေရးကို ေမးခြန္းထုတ္ဖြယ္ မရွိပါ။ သို႔ေသာ္လည္း မၿပီးမစီးႏိုင္ စစ္ပြဲ၏ အက်ဳိးဆက္မ်ားကို ဆက္၍ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ စဥ္းစားသင့္ၿပီဟု ထင္လာမိသည္။
ပညာရွင္မ်ားက ေျပလည္မႈ မရႏိုင္ေတာ့မည့္ ပဋိပကၡမ်ဳိး (Intractability of conflict) ရွိသည္ဟု ေလ့လာခ်က္အရ ဆိုခဲ့ၾက ဖူးသည္။ ပဋိပကၡက ႏွစ္ရွည္လာၿပီး အမယ္ဘုတ္သူ႔ခ်ည္ခင္ ရွင္းရမရေတာ့မည့္ ကိစၥမ်ဳိးကို ဆိုၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဂၽြန္ ေပါလ္ လက္ဒရစ္ (John Paul Lederach) က ေျပလည္မႈမရႏိုင္ေတာ့မည့္ ပဋိပကၡမ်ဳိးဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္ရာတြင္ ေခါင္းမာ တင္းခံေနသည့္၊ ျပင္းထန္သည့္၊ ေရွ႔မတိုး ေနာက္မဆုတ္သာ ျဖစ္ေနသည့္၊ ေျပလည္မႈရရန္ ခက္ခဲသည့္ ပဋိပကၡမ်ဳိးဟု ဆိုသည္။
တိုင္းထြာမႈအရ တႏွစ္လွ်င္ လူ ၁၀၀၀+ ေသဆံုးေနရသည့္ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမ်ဳိးကို သူက "စစ္" ဟု သတ္မွတ္သည္။ အကယ္၍ ဤသို႔ လူ ၁၀၀၀+ ေသဆံုးရမႈက ဆယ္စုႏွစ္တခု၊ ႏွစ္ခုထက္ပို၍ ၾကာရွည္ ျဖစ္လာၿပီဆိုလွ်င္ လက္ဒရစ္က "ေျပလည္မႈ မရႏိုင္သည့္ ပဋိပကၡ" ထဲသို႔ ထည့္လိုက္ပါသည္။ သူတင္ ကိုယ္တင္ ရန္ေႂကြးမ်ားေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
ဤသတ္မွတ္ခ်က္အရဆိုလွ်င္ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၃၁ ရက္ေန႔မွ စတင္လာခဲ့ေသာ ေကအန္ယူ၏ ေတာ္လွန္ေရးသည္ ဆယ္စုႏွစ္ ၆ ခု တိုင္ေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ ကမၻာ့သက္တမ္း အရွည္ဆံုး ေတာ္လွန္ေရးတခုဟု ဂုဏ္ယူဖို႔ ရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤစစ္ပြဲအတြင္းမွာပင္ အမ်ဳိးေကာင္းသား၊ အမ်ဳိးေကာင္းသမီးတို႔၏ အသက္အိုးအိမ္၊ စည္းစိမ္၊ ဘ၀၊ အနာဂတ္ အလားအလာမ်ား ပ်က္စီး ဆံုးရႈံးခဲ့ၾကရသကဲ့သို႔ ေနာက္ဆံုး ျမန္မာတႏိုင္ငံလံုးသည္ပင္ ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ က်ရႈံးႏိုင္ငံ (failed state) ျဖစ္လုတည္းတည္း အေျခအေနသို႔ ဆိုက္ေနရၿပီ ျဖစ္သည္။
ဤအေျခအေနတြင္ ေကအန္ယူအေနႏွင့္ ေတြ႔ဆံုၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ေဆြးေႏြးအေျဖရွာေရး၊ ျပည္တြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို မျငင္း ပယ္ခဲ့ပါ။ သို႔ေသာ္လည္း ဤသို႔ ေျပလည္မႈ မရႏိုင္ေတာ့သည့္ ပဋိပကၡအျဖစ္သို႔ က်ဆင္းရမည့္ ေထာင္ေခ်ာက္မွ ႐ုန္း ထြက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ဤသို႔ ျဖစ္ေစရန္အတြက္လည္း ဖက္အသီးသီးမွ အားစိုက္ထုတ္ ၾကိဳးပမ္းရမႈမ်ား၊ သေဘာထား ၾကီးရမႈ၊ အနစ္နာခံရမႈမ်ားလည္း လိုအပ္လိမ့္ဦးမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။
သို႔ေသာ္လည္း မိမိက မ်က္စိထဲ ျမင္ၾကည့္သည္။ ေကအန္ယူႏွင့္ စစ္အစိုးရ အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရး ေဆြးေႏြးပြဲသစ္မ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီး အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးသစ္က စားပြဲတဖက္တြင္ ေကအန္ယူ ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ထိုင္ေနသည္ ဆိုပါစို႔။ ေရွးရိုးစြဲဆန္လြန္းေသာ၊ မဟာဖို၀ါဒီ၊ စစ္၀ါဒီ အယူအဆမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳထားသည့္ စစ္အစိုးရဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားအဖို႔ အေတာ္ မသက္မသာ ရွိႏိုင္ပါသည္။ ယခင္က ေကအန္ယူႏွင့္ ျမန္မာအစိုးရေခါင္းေဆာင္မ်ား ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား မပါ၀င္ခဲ့ၾကဖူးသည္ မဟုတ္ပါ။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီ ၆ ဖဆပလ အစိုးရႏွင့္ ေဆြးေႏြးပြဲတြင္သာ မစၥက္ ဘေမာင္ခ်ိန္က ၾကား ခံုသမာဓိလူၾကီးအျဖစ္ ပါခဲ့ဖူးသည္။ ေနာက္ပိုင္း ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ အမ်ဳိးသမီး ကိုယ္စားလွယ္မ်ား မေတြ႔ခဲ့ရပါ။ အကယ္၍ ယခုတၾကိမ္ ျပန္၍ စစ္အစိုးရႏွင့္ ေကအန္ယူအၾကား ေဆြးေႏြးပြဲျဖစ္ခဲ့လွ်င္ အသစ္အဆန္း အေတြ႔အၾကံဳ ျဖစ္ႏိုင္သလို၊ တိတ္ဆိတ္မႈမ်ား ၿဖိဳခြင္းခဲ့သည့္ (တနည္း ကရင္ျပည္နယ္ အတြင္း စစ္အစိုးရ၏ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ားကို ဖြင့္ခ် ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည့္ "Shattering Silences report ထုတ္ေ၀ခဲ့သည့္) အမ်ဳိးသမီး ေခါင္းေဆာင္တဦးကို မည္သို႔မည္ပံု တုံ႔ျပန္ မည္ဆိုသည္ကလည္း စိတ္၀င္စားဖြယ္ ျဖစ္ပါသည္။
တၿပိဳင္နက္တည္းမွာပင္ ေကအန္ယူ ေခါင္းေဆာင္မႈ အေနႏွင့္ လူမ်ဳိးေရးအရ စဥ္းစားမည္ဆိုလွ်င္လည္း ေမးခြန္းမ်ား ရွိေနပါ သည္။ က်ေနာ့္မိတ္ေဆြ ညည္းညဴေျပာဆိုခဲ့သလို ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား အစုအျပံဳလိုက္ ေျပာင္းေရႊ႔ေနၾကရမႈက မြန္ဂိုလီးယား ေဒသမွ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ခ်ီသည့္ ကာလ၊ စတင္ေျပာင္းေရႊ႔ အေျခခ်လာခ်ိန္မွစ၍ ယခုအခ်ိန္သည္ ေနာက္ထပ္ "ဒုတိယအၾကိမ္ ေျပာင္းေရႊ႔အေျခခ်ရမႈ" (second migration) ဟု ေခၚဆိုရေလာက္ေအာင္ ျပႆနာ ၾကီးက်ယ္ေနပါၿပီလား။ သို႔ဆိုလွ်င္ ဤျပႆနာကို လူမ်ဳိးေရးအရ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ လိုအပ္လာၿပီဟု ျမင္လာပါသည္။ ေျပာရလွ်င္ ယေန႔ အေျခအေနသည္ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားအတြင္း ေသြးစည္းညီညြတ္မႈ၊ စုစည္းႏိုင္မႈ အားအနည္းဆံုး အေျခအေနကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနပါသည္။ စစ္အစိုးရ တက္လာခ်ိန္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွစ၍ နယ္စပ္ရွိ လြတ္ေျမာက္နယ္ေျမ၊ အေျခစိုက္စခန္းမ်ား ဆံုးရႈံးခဲ့ရသည္။ ကရင္အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈတြင္ အင္အား အၾကီးဆံုး ျဖစ္သည့္ ေကအန္ယူမွ အင္အားမ်ား (စစ္အစိုးရ၏ ေသြးခြဲသပ္လွ်ဳိမႈေၾကာင့္ပင္ ဆိုဆို) ကြဲပဲ့ထြက္ခဲ့ၾကရသည္။ ဒီေကဘီေအ၊ ယခင္ ဗိုလ္မွဴးသုမူဟဲ ဦးေဆာင္သည့္ တပ္ရင္း ၁၆-အုပ္စုမ်ား၊ ဖဒိုေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္သည့္ ဘုရားကုန္း ကရင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႔မွသည္ ေနာက္ဆံုး တပ္မဟာ-၇ တပ္မွဴးေဟာင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထိန္ေမာင္ဦးေဆာင္သည့္ အင္အားမ်ား ကြဲထြက္ခဲ့ရသည္။ ပိုဆိုးသည္မွာ အခ်င္းခ်င္း ေသြးထြက္သံယို တိုက္ခိုက္မႈမ်ားႏွင့္ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္မႈမ်ားပါ ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚေနခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ေကအန္ယူ၏ အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးေဟာင္း ဖဒိုမန္းရွာသည္ပင္ ဤသို႔ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္မႈေၾကာင့္ အသက္ ဆံုးရႈံးခဲ့ရပါသည္။
ကရင္အမ်ဳိးသားထုမ်ားအတြင္း အမ်ဳိးသား ေသြးစည္းညီညြတ္ေရး အေရးတၾကီး လိုအပ္ေနၿပီဟု က်ေနာ္ဆိုခ်င္ပါသည္။ သို႔ဆိုလွ်င္ အသစ္တက္လာသည့္ ေခါင္းေဆာင္မႈအဖို႔ ကရင္တိုင္းရင္းသား အခ်င္းခ်င္း ေသြးထြက္သံယို တိုက္ခိုက္ေနမႈမ်ားကို အလွ်င္အျမန္ ရပ္စဲပစ္ရန္ လိုအပ္ပါလိမ့္မည္။ စေကာ၊ ပိုး၊ ေတာင္ေပၚ၊ ေျမျပန္႔ စသည့္ ကရင္အမ်ဳိးသား အုပ္စုမ်ားၾကား သာမက ႏိုင္ငံေရးအရ အျမင္၊ မဟာဗ်ဴဟာ ကြဲျပားေနသည့္ အုပ္စုမ်ားၾကားတြင္ပါ ဘံုတူညီႏိုင္သည့္ အနိမ့္ဆံုး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ရွာေဖြ၍ အမ်ဳိးသား ညီညြတ္ေရးကို အေရးတၾကီး ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ရေတာ့မည့္ အခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။ မည္သို႔ေသာ မဟာဗ်ဴဟာကို ခ်မွတ္သည္ျဖစ္ေစ အာဃာတမ်ားေဘးခ်ိတ္၍ အမ်ဳိးသား ညီညြတ္ေရးကို ျပန္လည္ ေခါင္းငဲ့ၾကည့္ရေတာ့မည့္ အခ်ိန္လည္း ျဖစ္ပါသည္။
ေကအန္ယူအေနႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးကို ေဆာင္ရြက္ေနေသာ အဖြဲ႔အစည္း ျဖစ္ေသာ္လည္း အျခားေသာ အမ်ဳိးသားေရး အက်ဳိးစီးပြားဆိုင္ရာ ကိစၥမ်ားကိုလည္း ဆက္လက္စဥ္းစားရန္ လိုအပ္လိမ့္မည္ဟု ယူဆပါသည္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္က စကၤာပူႏိုင္ငံတြင္ ကရင္အမ်ဳိးသား ဆယ္မီနာတခု က်င္းပဖူးၿပီး၊ ျပည္တြင္း ျပည္ပရွိ အခ်ဳိ႔ေသာ ကရင္အမ်ဳိးသား မ်ားက ကရင္အမ်ဳိးသား ႏိုင္ငံေတာ္ (nation ဟု သံုးထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။) ျပန္လည္ ထူေထာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ က႑ ေပါင္းစံု လမ္းျပေျမပံု ၁၂ ခုကို ေရးခဲ့ဖူးၾကပါသည္။ (ရပ္ရြာဖြံ႔ၿဖိဳးေရး လမ္းျပေျမပံု၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ စာေပႏွင့္ ဘာသာ စကား ဆိုင္ရာ လမ္းျပေျမပံု၊ စီးပြား ဘ႑ာႏွင့္ ဘဏ္လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ လမ္းျပေျမပံု၊ အေျခခံ အေဆာက္အဦ၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ စာရင္းအင္းႏွင့္ေဒတာေဘ့စ္ ဆိုင္ရာကိစၥ၊ ေနာက္ဆံုး ႏိုင္ငံေရး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရာႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးဆိုင္ရာ လမ္းျပေျမပံုမ်ားကို စိတ္ကူးမွန္းဆ၍ ပံုထုတ္ခဲ့ၾကဖူးပါသည္။) ဤအစည္းအေ၀း၏ စဥ္းစားခ်က္မ်ားက သိပ္ၿပီး လက္ေတြ႔မဆန္ စိတ္ကူးယဥ္လြန္းေနသည္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ေရွ႔ကို ေရာက္ေနႏွင့္သည္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ ေကအန္ယူ ေခါင္းေဆာင္မႈ အသစ္အေနႏွင့္ ပို၍ ဖက္ေပါင္းစံုသည့္ အနာဂတ္ ေရးစဥ္းစားခ်က္မ်ားကို ျပင္ဆင္သင့္သည့္ အခ်ိန္ ျဖစ္သည္ကေတာ့ အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ယခု ညီလာခံရလဒ္မ်ားတြင္ အလားတူ စဥ္းစားခ်က္မ်ား ရွိခဲ့မည္ဟုလည္း ယူဆပါသည္။ ထိုမွ်မက ျပည္တြင္း ျပည္ပ ကရင္အမ်ဳိးသား အင္အားစုမ်ား ပူးေပါင္း၍ မိမိတို႔လူမ်ဳိး ဖြံ႔ၿဖိဳးတ္ိုးတက္ေရးႏွင့္ အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ မည္သို႔ မည္ပံု ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည္ကိုလည္း ေခါင္းခ်င္း ႐ိုက္ရေတာ့မည့္ အခ်ိန္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုမွ်မက အရည္အေသြး ျမႇင့္တင္ေရး ကိစၥမ်ားကိုလည္း အာ႐ုံထား ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္လာပါလိမ့္ဦးမည္။
အနာဂတ္က ေ၀းပါေသးသည္ ထားဦး။ ေကအန္ယူ အဖြဲ႔အစည္း၏ ရပ္တည္ေရးကို အနီးကပ္ ၿခိမ္းေျခာက္ေနသည့္ ကိစၥမ်ားလည္း ရွိေနပါေသးသည္။ သဘာ၀၀န္းက်င္ကို အကန္႔အသတ္မရွိ ဖ်က္ဆီး အသံုးခ်ေနမႈမ်ားႏွင့္ သံလြင္ျမစ္ေပၚတြင္ ဆည္မ်ား တည္ေဆာက္ေတာ့မည့္ ကိစၥ ျဖစ္သည္။ စကၤာပူ၌ က်င္းပခဲ့သည့္ (၂၀၀၃) ကရင္ ဆယ္မီနာက အကယ္၍ ကရင္ျပည္နယ္တြင္ ေအးေအးခ်မ္းခ်မ္း ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကိုင္ခြင့္ရခဲ့လွ်င္ ဘိလပ္ေျမစက္႐ုံ အပါအ၀င္၊ ေရအရင္းအျမစ္မ်ား အသံုးခ်မႈ (ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္ ဆည္မ်ား) ႏွင့္ အျခားလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ လာမည့္ ႏွစ္ ၂၀ အတြင္း အမ်ဳိးသားစုစုေပါင္း ထြက္ကုန္တန္ဖိုး (GDP) တႏွစ္လွ်င္ အေမရိကန္ ေဒၚလာသန္းေပါင္း (၅၀၀၀) မွ (၇၀၀၀) ၾကား ရရွိႏိုင္မည္ ဟု ခန္႔မွန္းခဲ့ၾကဖူးသည္။ သို႔ေသာ္လည္း လက္ငင္း သံလြင္ျမစ္ေပၚတြင္ တည္ေဆာက္ေတာ့မည့္ ဆည္မ်ားက ေကအန္ယူ အဖြဲ႔၏ တည္ရွိမႈကိုပါ ၿခိမ္းေျခာက္ေနခဲ့ၿပီ ျဖစ္သည္။ ေဒၚလာ သန္း ၁,၀၀၀ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံမႈရွိသည့္ ဟတ္ၾကီးဆည္ကို မၾကာမီ စတင္ တည္ေဆာက္မည္ျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၉ ခုႏွစ္တြင္ ထိုင္းႏိုင္ငံသို႔ လွ်ပ္စစ္ တင္ပို႔ေရာင္းခ်ႏိုင္မည္ဟု ထိုင္းႏိုင္ငံရွိ EGAT ကုမၸဏီက ေၾကညာထားၿပီး ျဖစ္သည္။ ဟတ္ၾကီးဆည္ၿပီးလွ်င္ ၀ဲၾကီးႏွင့္ ဒါးကြင္းဆည္မ်ားကို ဆက္လက္ တည္ေဆာက္ၾက ဦးမည္ ျဖစ္သည္။ ဤေနရာမ်ားက ကရင္ေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ား အေျချပဳေနၾကသည့္ ေနရာမ်ား ျဖစ္ေနပါသည္။ ေခါင္းေဆာင္မႈအသစ္ အေနႏွင့္ ဤသို႔ ၿခိမ္းေျခာက္လာေတာ့မည့္ ရပ္တည္ေရးဆိုင္ရာ ကိစၥမ်ားကိုလည္း ယွဥ္၍ စဥ္းစားရဖြယ္ ရွိေနပါသည္။
ေနာက္ဆံုး ေျပာရေသာ္လည္း အေရးၾကီးသည့္ ကိစၥမ်ား ရွိပါေသးသည္။ ေကအန္ယူ ေခါင္းေဆာင္မႈ အသစ္အေနႏွင့္ မိမိ လူမ်ဳိးတရပ္လံုးႏွင့္ အျခားေသာ ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုမ်ား၊ ဒီမိုကေရစီ အင္အားစုမ်ားအတြက္ မည္သို႔ စိတ္အားတက္ဖြယ္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္၊ ရည္ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ား (Vision, Hope) ေပးမည္နည္း ဆိုသည့္ ကိစၥပင္ ျဖစ္ပါသည္။ လူအမ်ားက အလွည့္အေျပာင္းကို ေတာင္းတေနၾကပါသည္။ ၀ါရင့္ သဘာရင့္ အဖြဲ႔ၾကီးတခု ျဖစ္သည့္ ေကအန္ယူအေနႏွင့္ ဤကိစၥကို လည္း ခၽြင္းခ်န္ထား၍ စဥ္းစားရန္ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။
ေခါင္းေဆာင္မႈသစ္အတြက္ ေလွ်ာက္လွမ္းရမည့္ လမ္းက အခက္အခဲမ်ား မ်ားျပား လြန္းေနပါသည္။ သို႔အတြက္ေၾကာင့္လည္း က်ေနာ္က ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား ျဖတ္သန္းခဲ့ရာ ေရထိုးသဲစီး ျမစ္ၾကီးဧရာႏွင့္ ဤအခက္အခဲ ျပႆနာ မ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္၍ ေျပာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဒ႑ာရီထဲက ေထာ္မဲ့ပါလည္း သမိုင္းအသစ္တြင္ ရွိႏိုင္ပါေသးသည္။ ကရင္လူၾကီးမ်ား ဆိုခဲ့ၾကသည့္ ေရွးေဟာင္းထား ကဗ်ာတပုဒ္အတိုင္း ျဖစ္လာေစဖို႔သာ ေမွ်ာ္လင့္စိတ္ကူးေနမိပါ ေတာ့သည္။
"သာယာဝေျပာေသာ ႏိုင္ငံ ............
ထုိေဒသ၌ ကေလးသူငယ္မ်ား ညိႇဳးႏြမ္းျခင္းမရွိဘဲ လွည့္ပတ္ေျပးကစားလွ်က္ ရွိၾကပါသည္။
သင္ေရာ က်ႏု္ပ္ပါ ၾကီးသူငယ္သူအားလံုး ျပန္လည္ဆံုဆည္း ျမင္ေတြ႔ၾကရလိမ့္ဦးမည္ဟု
ေမွ်ာ္လင့္လြမ္းဆြတ္ တသမိပါသည္။"
ေအာင္သူၿငိမ္း
ေအာက္တိုဘာ ၂၃၊ ၂၀၀၈။
အကိုးအကား
၁။ ကရင့္သမိုင္းႏွင့္ ရိုးရာျဖတ္ထံုးမ်ား။ (မန္းလင္းျမတ္ေက်ာ္၏ ေရးသားခ်က္ ေကာက္ႏႈတ္) Drum Publication Group၊ ၂၀၀၆ ေအာက္တိုဘာလ။
၂။ Across the River of Running Sand: The Ethnic Karens of Burma – Origin and Folktales, Pa Thoo Plie,
၃။ Building Our Nation, Singapore Karen Seminar 2003, Meeting Minute.
၄။ John Paul Lederach, Building Peace: Sustainable Reconciliation in Divided Society, 1999, Third Printing, Washington D.C.: United States Institute of Peace Press.
